Herkennen Arnhemmers zich voldoende in de straatnamen in de stad? Dit probleem was ongetwijfeld nog niet bij de gemiddelde Arnhemmer opgekomen, maar in Amsterdam is het op de agenda gezet. Vrouwen, migranten en Amsterdammers zouden te weinig zijn vertegenwoordigd.
Is dat hier in Arnhem ook zo? Moeten we hier straatnamen gaan veranderen? Waarschijnlijk zit niemand erop te wachten om aan al zijn vrienden, familie en kennissen een mailtje te sturen met ‘Hé, ik heb een ander adres maar ik ben niet verhuisd’. Dus waarschijnlijk wisselen straten niet snel van naam. Evengoed is het een goed idee om die in Arnhem eens onder de loep te nemen. Gewoon om te weten: hoe komen we eraan?
Heel lang bestonden die straataanduidingen officieel helemaal niet. In de volksmond heette de plek waar de mensen hun waren aan de man brachten de Markt, de straat die bij de Sint Jansparochie hoorde de Sint Jansstraat en de straat waar de wevers hun gildehuis hadden staan de Weverstraat. Van huisnummers had nog nooit iemand gehoord, hooguit van uithangborden.
Mannenmaatschappij
Pas vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw kregen straten een officiële naam toegewezen, vaak de historische. Nieuwe wijken kregen vaak namen volgens een bepaald thema. Een voorbeeld daarvan is de Afrikaanderbuurt of de daarnaast gelegen Burgemeesterswijk. Inderdaad: allemaal straten die de naam dragen van blanke mannen. Dat is niet zo vreemd; begin twintigste eeuw leefden we nou eenmaal in een mannenmaatschappij en de immigratie vanuit andere werelddelen moest nog op gang komen.
Bovendien is het in Nederland meestal gangbaar dat je straten vernoemt naar overleden personen. Waarom? Het zal maar gebeuren dat de naamgever van de straat nog leeft en dan een bijvoorbeeld moord pleegt, kinderen aanrandt of alleen maar een sportheld blijkt te zijn omdat hij stijf stond van de doping. Een voorbeeld? In Amsterdam werd in 1945 de Amstellaan omgedoopt in de Stalinlaan, omdat die Sovjet-leider de nazi’s mede had verslagen. Later werd in het Westen bekend dat die man ook opdracht gaf tot talloze executies. Nu heet het daar de Vrijheidslaan.
Arnhemmer?
Een ander probleem dat te berde is gebracht in Amsterdam: zijn de straten in de hoofdstad wel naar Amsterdammers genoemd? Dat kun je ook toepassen in Arnhem. Het zou ver gaan om alle straten in de stad te turven en te tellen welk percentage uit de stad komt. Maar wat is een Arnhemmer? Moet je hier geboren zijn? De John Frostbrug is een hele Arnhemse naam. De man zelf is al met al niet heel lang in de stad geweest. Maar hij heeft een belangrijke bijdrage aan de lokale geschiedenis geleverd als commandant van de First Airborne Division. Dan ben je wat mij betreft Arnhems genoeg.
De heren de de straatnaambordjes van de Burgemeesterswijk sieren, zijn allemaal burgemeester van Arnhem geweest. De Afrikaanders uit de Afrikaanderwijk hebben daarentegen weinig met de stad te maken. Dat geldt over het algemeen ook voor de staatslieden in Het Broek en de bijvoorbeeld de componisten in het Cranenveld, uitgezonderd wellicht Oremus van het Oremusplein.
Walburga en Bob Marley
Het zou wat ver gaan om alle ruim 1.800 straten van Arnhem kritisch te bekijken. Laten we eens kijken naar een aantal straten die zijn genoemd naar vrouwen, gekleurde mensen en… Arnhemmers.
Walburgplein Naar de heilige Walburga, een Engelse non die in de vroege middeleeuwen heidenen bekeerde in deze streken. Of ze ooit in deze streken is geweest, is onduidelijk.
Bob Marleystraat Straat in Rijkerswoerd, genoemd naar de bekende Jamaicaanse zanger. In die buurt in Arnhem-Zuid zijn meer gekleurden te vinden, zoals Otis Redding en Charlie Parker. Dat zijn uitstekende artiesten, maar zeker geen Arnhemmers.
Mahatma Ghandilaan Een heel aantal straten zijn genoemd naar Nobelprijswinnaars. Daar was de Indiase politicus en vrijheidsstrijder er ook een van. Naar een andere strijder met een kleur hebben we in Arnhem zelfs een brug genoemd: Nelson Mandela. Deze mensen hebben een belangrijke bijdrage aan de wereld geleverd, maar Arnhems waren ze niet.
Marga Klompélaan Klompé was de eerste vrouw in Nederland die minister werd. En… Ze werd geboren aan de Rijnstraat in Arnhem. In haar latere leven woonde ze onder meer in de Burgemeesterswijk. Een Arnhemse vrouw! Overigens is in De Laar-West een buurtje met feministen, zoals Aletta Jacobs en Simone de Beauvoir. Aan die dames is weinig Arnhems.
Duizelsteeg Ooit genoemd naar de Duizeltoren, die aan het eind van de steeg op de stadsmuur stond. Die was op zijn beurt waarschijnlijk weer genoemd naar een zekere Hein Duizen. Die zou in de middeleeuwen de latere Duizelsteeg hebben gewoond. Andere straten die waarschijnlijk zijn genoemd naar een vroege bewoner: Hannesstraatje en Heijdendaalsteeg. Ook de Dullertstraat is een voorbeeld hiervan. Dat zijn nou écht straten die naar Arnhemmers zijn genoemd.
Veel betekenis
En zo kunnen we nog wel even doorgaan. J.P. van Muylwijk? Ooit een directeur Openbare Werken in de gemeente Arnhem. Charley Bosveld? Aan echte Arnhemmers hoef je niet uit te leggen dat die een aardig balletje kon trappen. Ja, dat zijn blanke mannen. Maar ze zijn blanke mannen die veel voor de stad hebben betekend. Houden, die straatnamen.
Gekleurde mensen, vrouwen, Arnhemmers… Ze zijn allemaal te vinden tussen de Arnhemse straatnamen. Of het er genoeg zijn? Daar moet de straatnamencommissie van Arnhem misschien eens goed over nadenken. Er komen in de toekomst vast wel weer nieuwe straten bij. En het valt wel op: hoe nieuwer de straten, hoe diverser ze zijn.
Is eigenaar van ArnhemsErfgoed.nl
- Verdringen grote grazers de honden uit de uiterwaarden? - 18 juni 2020
- Racistische beelden in Arnhem met een lampje te zoeken - 12 juni 2020
- Onderaardse gangen onder Arnhem: broodje aap? - 10 juni 2020
